Thành Tựu Ấn Độ Cổ Trung Đại

Nói chung, văn hóa tri thức của châu Âu đầu thời Trung Cổ không phải là văn hóa ở thứ hạng cao. Mê tín và cả tin thường là đặc điểm thấy rõ trong tác phẩm thậm chí của nhiều tác gia xuất sắc. Yêu thích sự sưu tầm tài liệu hơn là yêu thích thành tựu độc đáo cũng là đặc điểm nổi bật ở phần lớn những người nhiệt tâm với tri thức.

Beowulf và các minh họa khác trong văn học bản địa

Minh họa nổi bật nhất trong văn học bản địa này là trường ca sử thi Beowulf của người Anglo-Saxon. Lần đầu tiên được thể hiện ở dạng thành văn khoảng thế kỷ 8, bài thơ này kết hợp các truyền thuyết xa xưa của nhiều tộc người German ở tây bắc châu Âu. Đây là truyện kể về cuộc đấu tranh, các chuyến đi biển, cuộc mạo hiểm dũng cảm chống lại rồng và các thế lực tự nhiên. Bối cảnh của trường ca là trời, nhưng tác giả dựa vào trường ca một số tính chất thuộc chủ nghĩa duy tâm Cơ Đốc.

Beowulf rất quan trọng, không những là một trong số các tiêu bản đầu tiên trong thi ca của người Anglo-Saxon hay người Anh cổ, mà còn là bức tranh mô tả xã hội Anh và tổ tiên của họ vào đầu thời Trung cổ. Phần lớn số minh họa còn lại về văn học phổ biến trong thời kỳ này cũng được viết bằng tiếng Anh cổ, gồm các bài tụng ca Caedmon và rất nhiều khúc bi thương mô tả đức hạnh nguyên thủy trong nền văn hóa man rợ ban đầu. Nhưng không có mô tả nào về văn học bản địa trong thời kỳ này là mô tả hoàn chỉnh nếu không đề cập một số thành tựu của người Ireland.

Ireland cuối thế kỷ 6, đầu thế kỷ 7, trải qua một “Thời kỳ Phục hưng” rực rỡ làm cho đất nước này trở thành một trong những điểm sáng nhất trong cái gọi là Đêm trường Trung cổ. Không hưởng lợi từ ảnh hưởng trong văn hóa Latin, các giáo sĩ và thi sĩ Ireland viết nhiều câu chuyện kể về các chuyến mạo hiểm tưởng tượng trên bộ và trên biển, cùng hàng trăm bài thơ hoa mỹ, thể hiện sự hiểu biết đồng cảm với nhân tính.

Ngoài tác phẩm thần học ra, thành quả hàng đầu của các tác gia sáng tác bằng tiếng Latin vào đầu thời Trung cổ là lịch sử: Orosius, Gregory thành Tours và Bede. Theo yêu cầu của Thánh Augustine, một linh mục Tây Ban Nha tên Orosius viết quyển Seven Books against the Pagans.

Nổi tiếng không phải là do tính chính xác hoặc sự quyến rũ văn học, tác phẩm này là lịch sử thế giới cho thấy nhiều thiên tai giáng xuống các dân tộc cổ đại là do kết quả của tính chất đồi bại.

Giám mục Gregory thành Tours, một người gần cùng thời với Clovis, cũng sáng tác với quan điểm bênh vực niềm tin. Trong quyển History of the Franks ông tha thứ những kẻ mưu sát Clovis với lý do họ tận tâm phụng sự Giáo hội. Mặc dù tác phẩm của ông chứa đựng thông tin thú vị về các sự kiện diễn ra trong thời đại của mình, nhưng trong giải thích ông đưa vào phép màu của thánh tích và ông thường có khuynh hướng giải thích mọi sự kiện xảy ra theo cách siêu nhiên.

Hay nhất trong số các tác phẩm lịch sử đầu thời Trung cổ là Ecclesiastical History of the English Nation của Phó Giáo chủ Bede. Bede, một giáo sĩ người Anh, sống từ năm 673 đến 735. Quan tâm đến nghiên cứu học thuật hơn là thiền định mộ đạo, ông theo đuổi việc nghiên cứu của mình chuyên cần đến mức người ta xem ông như một trong số những người học thức nhất trong thời đại.

Trong khi sưu tầm tài liệu lịch sử, ông rất cẩn thận đối với các nguồn. Ông không ngần ngại bác bỏ lời phát biểu của một số nguồn có uy tín nhất khi ông nhận thấy trong lời phát biểu ấy có sự nhầm lẫn, và khi chứng cứ chỉ là lời khẩu truyền, thì ông cũng thành thật ghi chú rõ.

Thánh Ambrose, Thánh Jerome và Thánh Gregory

Trong khi một vài giáo sĩ Ki-tô giáo đã đi quá xa như Tertullian trong việc xem thường nỗ lực tri thức, thì vẫn có một vài người trung thành với nguyên tắc chung của ông cho rằng các tín điều không nên kiểm chứng bằng lý trí. Thánh Ambrose, tổng giám mục thành Milan trong thế kỷ 4, là một trong số này, cho dù triết học xã hội phóng khoáng và trí tuệ tuyệt đỉnh của ông.

Người cùng thời với ông, Thánh Jerome, là một trường hợp khác. Nhưng ảnh hưởng lớn nhất trong số tất cả những người này là Đức giáo hoàng Gregory I (540-604), trong lịch sử Giáo hội thường được gọi là Gregory Cả. Là con cháu trong một gia đình nguyên lão giàu có, Gregory xem thường sự cám dỗ của của cải và quyền lực, ông dành trọn đời mình phục vụ Giáo hội. Ông cải tạo cung điện của bố mình thành tu viện, và ban phát tất cả số tài sản còn lại do ông thừa kế cho người nghèo.

Trong tác phẩm của mình trong tư cách một nhà thần học, ông nhấn mạnh đến ý tưởng ăn năn như một điều kiện then chốt để được chuộc lỗi và củng cố khái niệm thanh tẩy như một nơi ngay cả người công chính cũng phải trải qua vì những lỗi không đáng kể để được thanh tẩy, để được lên nước trời. Có lẽ hơn bất kỳ ai khác, ông là người phát triển học thuyết cho rằng linh mục khi làm lễ mass kết hợp với Chúa trong việc ban phép màu có tác dụng lặp đi lặp lại và nhắc lại sự hi sinh của Đức Ki tô trên thập giá.

Phát triển trong giáo dục, Bảy môn Nghệ thuật tự do

Không có mô tả nào về thành tựu tri thức vào đầu thời Trung cổ là hoàn chỉnh nếu không đề cập đến sự phát triển trong giáo dục. Sau thời gian trị vì của Theodoric, hệ thống các trường học nhà nước của La Mã cổ đại nhanh chóng biến mất. Trong một số thành phố Ý, trường học trong thành phố vẫn còn tồn tại thậm chí vào cuối Thời kỳ Phục hưng, nhưng trong khắp phần còn lại của Tây Âu, trên thực tế tu viện là cơ sở giáo dục độc quyền. Người xây dựng tu viện như các cơ sở học tập là Cassiodorus trước đây là thư ký trưởng của vua Theodoric.

Sau khi nghỉ hưu, Cassiodorus xây dựng tu viện trên thái ấp của tổ tiên ở vùng Apulia, và yêu cầu các giáo sĩ chép tay bản thảo. Tiền lệ do ông xác lập dần dần được tất cả các cơ sở thuộc dòng tu Benedictine nổi tiếng theo. Cassiodorus cũng nhấn mạnh rằng giáo sĩ của ông nên được đào tạo để trở thành học giả, vì mục đích này, ông soạn thảo một chương trình giảng dạy gồm 7 môn, được gọi là Bảy môn Nghệ thuật tự do. Những môn học này do Boethius chia thành trivium và quadrivium. Trivium gồm ngữ pháp, tu từ học và luận lý học, được cho là các môn học chủ yếu đối với kiến thức, trong khi quadrivium gồm các môn mang nội dung cụ thể hơn – số học, hình học, thiên văn học và âm nhạc.

Sách giáo khoa sử dụng trong các trường học tu viện nói chung là các sách cơ bản ở cấp tiểu học. Tuy nhiên, trong một số trường học nổi tiếng nhất, người ta nghiên cứu các bản dịch tác phẩm logic của Aristotle. Nhưng không có nhiều người dành sự chú ý cho các môn khoa học phòng thí nghiệm, và môn lịch sử cũng bị xem thường.

Không hề có sự đào tạo chuyên ngành bất kỳ, ngoại trừ các nghề phục vụ Giáo hội. Lẽ dĩ nhiên, học vấn là đặc quyền dành cho vài người, quần chúng nói chung không được học, ngoại trừ những gì họ có được một cách tình cờ, ngay cả hầu hết các thành viên trong giới quý tộc thế tục cũng là người mù chữ. Tuy nhiên, cùng với tất cả những khiếm khuyết này, hệ thống giáo dục này đã giúp nền văn hóa châu Âu thoát khỏi sự sụp đổ hoàn toàn. Và điều cũng đáng nhớ là các trường học tu viện và nhà thờ nổi tiếng nhất – nhất là ở Yarrow và York, Anh tạo ra sức đẩy chính cho đợt phục hồi kiến thức đầu tiên diễn ra vào cuối thời Trung cổ.

Doanh nghiệp xuất khẩu đầy ắp đơn hàng

Trong một nhà xưởng thơm mùi vải mới tại Tổng công ty May Bắc Giang LGG, những ngày này, không khí làm việc rất sôi nổi. Hơn 2.000 công nhân hăng say hoàn thành các đơn hàng chờ xuất sang thị trường châu Âu. Tiếng máy ro ro, mọi người trong tổ thoăn thoắt đôi tay đưa những mảnh vải lướt nhanh dưới những đường kim mũi chỉ. Cổng phân xưởng thênh thang, không còn những barie phòng, chống dịch hay hàng rào thép gai như hơn một năm trước.

Trao đổi ý kiến với chúng tôi, ông Nguyễn Văn Hạnh, Giám đốc điều hành Tổng công ty May Bắc Giang LGG cho hay, sau khi mở cửa kinh tế, tỉnh Bắc Giang đã chủ động nới lỏng các hoạt động giãn cách xã hội nhưng vẫn bảo đảm công tác phòng, chống dịch bệnh; tạo điều kiện thuận lợi cho công nhân làm việc, không phải duy trì “3 tại chỗ” như trước.

Chính vì vậy, công ty phải tranh thủ từng giây, từng phút để làm kịp đơn hàng đi châu Âu cho đối tác. Như thế năng suất mới tăng lên để thu nhập của mọi người khá hơn. Theo ông Hạnh, mức thu nhập bình quân đối với mỗi lao động hiện nay ở LGG là 9 triệu đồng. Đến thời điểm này, ông Hạnh cho biết, công ty đầy ắp đơn hàng, doanh thu vượt kế hoạch được giao.

Đối với xuất khẩu gỗ, sau thời gian giảm tốc trong tháng 8 đã có sự phục hồi trở lại. Ông Hà Tuấn Anh, Giám đốc Công ty TNHH Xuất nhập khẩu và đầu tư chợ gỗ Tài Anh cho biết, từ đầu năm đến nay, công ty gặp nhiều khó khăn trong xuất khẩu gỗ, nhất là trong tháng 6, tháng 7. Tuy nhiên, từ đầu tháng 8 tới nay, công ty đã bắt đầu nhận được nhiều đơn hàng từ thị trường châu Âu và Mỹ. Với những đơn hàng này, từ nay đến cuối năm công ty phải mở rộng sản xuất mới kịp tiến độ.

Còn theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, trị giá xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ trong tháng 8/2022 đạt 1,35 tỷ USD, tăng 65% so với tháng 8/2021. Tính chung tám tháng đầu năm 2022, trị giá xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ ước tính đạt 11,07 tỷ USD, tăng 6,2% so với cùng kỳ năm 2021. Đây là con số ấn tượng so với hai tháng trước đó. Bởi, giá trị xuất khẩu tháng 6 và tháng 7 của ngành gỗ đều ở mức giảm tốc.

Một điểm sáng của ngành gỗ hiện nay là xuất khẩu viên nén, dăm gỗ (tám tháng đầu năm tăng gần 200% so với cùng kỳ năm 2021). Lý do là hiện tại, thị trường châu Âu, Nhật Bản và một số nước châu Á tìm kiếm các nguồn nguyên liệu thay thế cho khí đốt. Theo nhận định, những tháng còn lại nếu các doanh nghiệp duy trì phong độ thì kim ngạch xuất khẩu từ gỗ có thể đạt mục tiêu 16,4 tỷ USD trong năm 2022.

Cùng chung niềm vui, gạo Việt Nam mới đây cũng ghi dấu ấn bởi lần đầu tiên món cơm chiên sử dụng gạo ST25 đến từ Việt Nam trở thành “bữa trưa đặc biệt” tại Văn phòng Nội các Nhật Bản. Trong khi đó, ở châu Âu, thương hiệu “Cơm Việt Nam” được bày bán trên kệ 4.000 siêu thị ở Pháp.

Ông Nguyễn Thái Bình, Tổng Giám đốc Công ty CP Nông nghiệp công nghệ cao Trung An thông tin, thị trường châu Âu rất chuộng các loại gạo chất lượng cao của Việt Nam. Doanh nghiệp của ông nhận được nhiều đơn hàng lớn, nhưng khả năng cung ứng không đủ nên phải từ chối bớt.

“Giá gạo xuất sang thị trường châu Âu rất cao, từ 700-1.250 USD/tấn. Mỗi tháng chúng tôi xuất khẩu khoảng 30 container gạo sang thị trường này”, ông chia sẻ. Trung An đang dồn lực chuẩn bị cho những chuyến hàng xuất khẩu dịp cuối năm.

Các doanh nghiệp xuất khẩu gạo nhận được nhiều đơn hàng lớn từ châu Âu. Ảnh: BẮC SƠN

Năng lực sản xuất lớn, mở cửa đúng lúc

Nói về thành tựu xuất nhập khẩu trong chín tháng năm 2022, Bộ trưởng Công thương Nguyễn Hồng Diên cho biết, năm 2021 là năm bị ảnh hưởng lớn bởi dịch Covid-19, nhưng cũng là năm đầu tiên kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt 668 tỷ USD, trở thành một trong 20 quốc gia có thương mại quốc tế lớn nhất thế giới.

“Điều đó thể hiện năng lực sản xuất của Việt Nam lớn như thế nào, chúng ta cũng tranh thủ được sự khan hiếm của hàng hóa, thị trường thế giới để phát triển”, ông Diên nói.

Người đứng đầu ngành công thương cũng “báo tin vui” là chín tháng đầu năm 2022, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đã đạt 558 tỷ USD, xuất siêu 6,5 tỷ USD. “Số liệu tháng 10 mặc dù chưa công bố, nhưng tôi thông tin luôn là đã đạt 620 tỷ USD, trong đó xuất khẩu là 313 tỷ USD, nhập khẩu 306,1 tỷ USD, xuất siêu gần 8 tỷ USD. Dự kiến cả năm, kim ngạch xuất nhập khẩu sẽ đạt hơn 800 tỷ USD, xuất siêu hơn 10 tỷ USD. Đây là thành tựu rất ngoạn mục của xuất nhập khẩu Việt Nam”, ông Diên nói.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, trong năm 2022, Việt Nam có 32 mặt hàng xuất nhập khẩu hơn 1 tỷ USD, cao hơn nhiều so với các năm trước. Các mặt hàng tập trung vào những thế mạnh khai thác tốt các hiệp định thương mại tự do (FTA) của ta như dệt may tăng 24%, da giày tăng 36%; đồng thời cũng tranh thủ giá cao để đẩy mạnh xuất khẩu các ngành hàng như hóa chất, phân bón.

“Thế giới đang quay cuồng không chỉ trong dịch bệnh mà còn sự đứt gãy của rất nhiều nguồn cung, nhưng với riêng Việt Nam, tất cả hàng hóa, dịch vụ, nguyên vật liệu cho sản xuất được cung ứng rất kịp thời, mọi thứ đều bình ổn”, ông Diên nói, đồng thời thông tin, giá trị tăng thêm của ngành công nghiệp đạt 9,63%, tăng cao hơn mức tăng cùng kỳ năm trước.

Phân tích nguyên nhân để đạt được những thành tựu này, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên cho rằng, trong năm 2022, chúng ta đã kiểm soát được dịch Covid-19. Việt Nam là quốc gia tiếp cận vaccine muộn nhưng độ bao phủ vaccine rất nhanh, tiêm mũi ba đến thời điểm tháng 3 đạt trên dưới 60% bình quân.

Cùng với việc kiểm soát dịch bệnh, chúng ta quyết định mở cửa nền kinh tế đúng thời điểm. Chúng ta cũng có hệ thống doanh nghiệp FDI có năng lực sản xuất và xuất khẩu rất tốt trong bối cảnh hệ thống cung ứng thế giới bị đứt gãy, thiếu hụt hàng hóa. “Việt Nam đã mở cửa đúng lúc, thúc đẩy kinh tế phát triển, tìm kiếm được thị trường”, ông nói.

+ Có những hiểu biết chính xác hơn về Trái Đất và Hệ mặt trời, sáng tạo ra lịch dương rất gần với hiểu biết ngày nay.

+ Sáng tạo ra hệ thống chữ cái Rô-ma tức A, B, C,…, ban đầu gồm 20 chữ, sau thêm 6 chữ. Bên cạnh đó còn có hệ chữ số thường 1, 2, 3 và số La Mã I, II, III.

- Về các ngành khoa học cơ bản:

+ Đến thời cổ đại Hi Lạp - Rô-ma, những hiểu biết khoa học mới thực sự trở thành khoa học vì có độ chính xác của khoa học đạt tới trình độ khái quát thành định lý, lý thuyết và nó được thực hiện bởi các nhà khoa học có tên tuổi, đặt nền móng cho ngành khoa học đó. Trong đó: Toán học có Ta-lét, Pi-ta-go, Ơ-clít; Vật Lý có Ác-si-mét; Sử học: vượt qua sự ghi chép tản mạn, họ biết tập hợp tài liệu, phân tích và trình bày có hệ thống: Hê-rô-đốt, Tu-xi-đít, Ta-xít;...

+ Phát triển rực rỡ với những vở kịch thơ độc đáo, các tác phẩm nổi tiếng: của Hô me là Iliát và Ôđixê,

+ Xuất hiện các nhà văn có tên tuổi như Etxin, Sô phốc, Bripít. Những nhà thơ nổi tiếng như Lucrexơ, Viếcgin.

- Về nghệ thuật, kiến trúc: Đền Pác-tê-nông (Aten), đấu trường Cô-li-dê (Rô-ma), tượng lực sĩ ném đĩa, Thần Vệ nữ Milô,… là những kiệt tác khiến người đời sau vô cùng thán phục.